Qədr-Xum hədisini nəql edən bəzi sünni mənbələr

  1. Ahbar’ud-Duvel ve Asar’ul-Uvel (İbn Senan el-Kirma- ni, ö: h. 1019).
  2. Akd’un-Nebevi (Şeyh İbn Abdillah el-İdris el-Hüseyni el-Yemeni, ö: 1041).
  3. Asar’ul-Bakiye (Ebu Reyhan Muhammed Ahmet el-Biruni, ö: h. 440) O, bildirir ki, müsəlmanlar Qədr gününü bayram edirlər.
  4. Bedi’ul-Meani s. 75, 136, 230 (Kadı Necmuddin Mu- hammed Abdillah el-Ezrai, ö: h. 876).
  5. Beyan ve’t-Ta’rif (İbn Hamza el-Harrani kimi tanınan Kemaluddin İbrahim Muhammed, ö: h. 1120).
  6. Bidaye ve’n-Nihaye c. 2, s. 348; c. 5, s. 208, 214; c. 7, s.246. (Hafız İbn Kesir ed-Dimaşkî, ö: h. 774). O, Qədr hədisini bir çox yolla nəql edərək Rahbə və Təhniə hədislərini xatırlamışdır.
      1. Cami’ul-Usul fi Ahadis’ir-Resul (Ebu’s Saadat Mübarek
      2. Esir eş-Şeybani el-Cizeri, ö: h. 606) Qədr hədisini Tirmizi- dən rəvayət edərək nəql edir.
      3. Cami’us-Sağir c. 2, s. 555. (Celaluddin es-Suyuti, ö: h. 911).
      4. Cem’u Beyne’s-Sihah’is-Sitte” (Ebu Hasan Rezin el-Ab- deri el-Endulisi, ö: h. 535) Qədr hədisini Surəyha və Zeyd b. Ərkamdan rəvayət etmişdir.
      5. Cem’ul-Cevami’ (Celaluddin es-Suyuti, ö: 911) Qədr hədisini, Hz. Əli’nin Rahbədəki çıxışlarını və Təhniə hə- dislərini müxtəlif yolla nəql etmişdir.
      6. Cevahir’ul-Akdeyn (Nuruddin Ali el-Hasani es-Sem- hudi, ö: h. 911) Qədr hədisini bir çox səhabədən rəvayət et- miş və “Səələ sailun” ayəsinin Qədr barədə nazil olduğunu açıqlayıb Ömər b. Əbdüləzizin bu məsələdəki dəlilinə yer vermişdir.
      7. Diraye fi Hadis’il-Velaye (Hafiz Ebu Said es-Secistani, ö: h. 477) Qədr hədisinin mənbələrini xatırlayaraq, onu 120 səhabədən rəvayət etmişdir.
      8. Dürr’us -Simtayn fi Menakıb’is-Sibtayn (Cemaluddin Muhammed ez-Zerendi, ö: 750) Təhniə hədisini yazmış və “Səələ sailun” ayəsinin Qədr barədə nazil olduğunu açıqla- mışdır.
      9. Durer’ul Aval bi Hall-i Elfaz-i Bide’il-Meal (Muham- med b. Muhammed el-Mısri) Hz. Əli’nin həyat və fəzilətləri fəslində Qədr hədisini nəql etmişdir.
      10. Dua’tul-Hud’at (Hafız Ebu’l Kasım Ubeydullah b. Ab- dullah İbn Haddad el-Haskani, ö: h. 490) Qədr hədisi barədə özəl bir kitab yazmış və “Səələ sailun” ayəsinin Qədr barədə nazil olduğunu açıqlamışdır.
      11. Ebhas’ul-Museddede (Ziyauddin Salih Mehdi el-Mukbili, ö: h. 1108) O, Qədr hədisinin mütəvatir və qəti hədis olduğunu vurğulayır.
      12. Eğani c. 8, s. 156. (Ebu Ferec Ali b. Hüseyin el-İsfe- hanî, ö: h. 356).
      13. Elif-Ba (İbn Şeyx təxəllüsü ilə məşhur olan Ebu’l-Hac- cac Yusuf b. Muhammed el-Belvî, ö: h. 605) O, Qədr hədisini və İmam Əli’yə aid bəzi şeirləri nəql etmişdir.
      14. Emali (Ebu Abdullah el Hüseyin b. İsmali el-Meha- milî, ö: 330) O, Qədr hədisini, Qədrdə Təbliğ ayəsinin nazil olduğunu və Rahbədəki çıxışları səhih dəlilləriylə birlikdə nəql etmişdir.
      15. Ensab’ul-Eşraf (Hafız Ahmed b. Yahya el-Belazurî, ö: 276).
      16. Erbain’et-Tival (İbni Asakir, ö: 571).
      17. Esbab’un-Nüzûl (Ebu Hasan el-Vahidî en-Nişaburî, ö:
      18. 468) Təbliğ ayəsinin Qədr günü Hz. Əli (k.v) haqqında na- zil olduğunu vurğulamışdır.
      19. Esne’l Metalib fi Menakıb’i Ali Ebi Talib (Ebu’l Hayr Şemsuddin Muhammed İbn Cizerî eş-Şafiî, ö: h. 833). O, Qədr hədisini 80 yolla nəql edərək mütəvatir olduğunu sübut et- mişdir. Hz. Fatimə’nin bu məsələdə dəlilini qeyd etmiş və İmam Əli’nin Rahbədəki çıxışını xatırlamışdır. Bu hədisin bir çox yoldan mütəvatir bir şəkildə Hz. Peyğəmbər və İmam Əli’dən nəql olunduğunu isbat etmişdir. O, bu hədisi qəbul etməyənlərin fanatik və cahil olduqlarını vurğulamışdır.
      20. Esne’l-Metalib fi Ahadis’i Muhtelifet’il-Meratib (Şeyh Muhammed el-Hut el-Beyrutî, ö: h. 1276) O, Qədr hədisinin bir çox sünən və qeyri-sünən sahibləri tərəfindən səhih qə- bul olunduğunu bildirmişdir.
      21. Feth’ul-Mubin (Raşiduddin Han ed-Dehlevi) Qədr hədisini Taberaninin yoluyla İbn Ömər və başqalarından nəql etmişdir.
      22. Futuhat’ul-İ’lamiyye 2, s. 306 (Seyyid Ahmed Zeyni Dehlan el-Mekki, ö: h. 1304) Təhniə və Vəlayət hədislərini nəql etmişdir.
      23. Feraid’us Simtayn fi Fezail’il-Murtaza Ve’l-Betul Ve’s-Sibtayn. Bab: 9-10-13-40-58 (Şeyhul İslam Ebu İshak İbrahim b. Sa’duddin el-Himvini, ö: h. 722) Qədr hədisini bir çox yolla nəql etmiş və bu məsələ ilə bağlı digər hədisləri də qeyd etmişdir.
      24. Fasl’ul-Hitab (Muhammed el-Hafizi el-Buhari -Hace Parsa- ö: h. 822) Qədr hədisini Ömər b. Xəttabdan və “İsa- bət’ud Davə” hədisini də Zazandan rəvayət etmişdir.
      25. Fusul’ul Muhimme 24, 27 (Nuruddin Əli b. Muham- med el-Mekki el-Maliki –İbn Sabbağ- ö: h. 855). Qədr, Təhniə və Tətvic hədisləri ilə yanaşı, Təbliğ və “Səələ sailun” ayəsi- nin Qədr-Xumda Hz. Əli haqqında nazil olduğunu xatırlamış- dır.
      26. Fedail’us-Sahabe (Hafız Ebu Sa’d Abdulkerim es-Sem’ani, ö: 562) Qədr hədisini Ömər b. Xəttab və Bərra
      27. Azibdən nəql etmiş və Təhniə hədisinə də yer vermişdir.
      28. Fedail’us-Sahabe (Hafız Ahmed b. Abdillah Ebu Nu- aym el-İsfehani, ö: h. 430) Qədr hədisini bir çox yolla nəql etmişdir.
      29. Fevaid (Hafız İsmail Abdillah b. Mes’ud es-Semmu- ye, ö: h. 267) Qədr hədisini nəql etmişdir (Bax: Nuzul’ul-Eb- rar, s. 20).
      30. Fevaid (Hafız Muhammed Abdillah eş-Şafii el-Bez- zaz, ö: h. 354) Zeyd b. Ərkamdan Qədr ilə bağlı bir neçə hədis nəql etmişdir.
      31. Feyz’ul-Kadir Şerh’u Cami’us-Sağir c. 6, s. 218 (Zey- nuddin Abdurrauf el-Haddadi el-Menavi, ö: h. 1031) Möv- zuyla bağlı bir neçə ayə və hədis yazmış, Qədr hədisini səhih və tutarlı istinadlarla rəvayət olunduğunu vurğulamış, həmçinin hədisin mütəvatir olduğunu Suyutiyə istinadən nəql etmişdir.
      32. Hüseyn (ə.s) 12, s. 132. (Seyyid Ali Celaluddin el-Hüseyni el-Mısri) “Vəlayət” hədisini nəql etmişdir.
      33. Hidayet’us-Suada (Kadı Şehabuddin Ahmed b. Ömer ed-Devletabadi, ö: h. 849) Qədr hədisini və “Səələ sailun” ayəsinin Qədrlə bağlı nazil olduğunu yazmışdır.
      34. Hidayet’ul-Ukûl s. 30 (Hüseyin b. İmam el-Mensuri billah el-Kasımî el-Yemenî, 1050) Qədr hədisini bir çox yolla nəql etmiş və “Mən kimin mövlası isəm, Əli də onun mövlası- dır” hədisini 150 yolla rəvayət edildiyini vurğulamışdır.
      35. Hidayet’ul-Murtab fi Fezail’il-Ashab (Seyyid Ahmed Mustafa el-Kadinhani) Qədr haqqında şeirləri vardır.
      36. Hilyet’ul-Evliya c. 4, s. 23-365; c. 5, s. 26-364. (Hafız Ebu Nuaym el-İsfehani, ö: h. 430), Qədr və Rahbə hədisləriy- lə Ömər b. Əbdüləzizin dəlillərinə yer vermişdir.
      37. Hasais 3-4-7-15-19 (Sünən sahibi olan böyük mühəddis Hafiz Əbdürrəhman Nəsai, ö: h. 303) Qədr hədi- sini müxtəlif yolla nəql etmiş, Rahbə hadisələrindən bəhs edərkən Təbliğ və İkmal ayələrinin Hz. Əli (ə.s) barədə nazil olunduğunu açıqlamışdır.
      38. Hasais-ul Aleviyye (Ebu Feth Muhammed b. Ali en Netenzi, ö: h. 480) Qədr və Təhniə hədisini nəql etmiş, Təb- liğ və İkmal ayələrinin Qədr-Xumda Əli (ə.s) barədə nazil olunduğunu açıqlamışdır.
      39. Hutat’ul-Makrizi 2, s. 222. (Takiyyuddin Ahmed Ali el-Makrizi el-Mısrı, ö: h. 845) Qədr və Təhniə hədisini nəql etmişdir.
      40. Lemeat Fi Şerh’il-Mişkat (Abdulhak Seyfiddin el-Behari, ö: h. 1502) Qədr hədisini fərqli və doğru istinad- larla nəql etmişdir.
      41. İbane (Hafız Ebu Abdullah b. Batta el-Hanbeli, ö: h. 387).
      42. İbtal’ul-Batıl (Ebu’l-Hayr Fadlullah Rüzbehan eş-Şirazi – IX əsr) O, Qədr hədisinin səhih hədis olduğunu vurğulayır.
      43. Ikd’ul-Ferîd 2, s. 275; c. 3, s, 42 (Ebu Ömer Ahmet b Abdirabbih el-Kurtubi, ö: h. 328) Qədr hədisini və Xəlifə Mə- munun onunla qırx fəqihə dəlil göstərdiyini nəql etmişdir.
      44. İktifa fi Fazl’il-Erbe’at’il-Hulefa (İbrahim b. Abdillah Sabi el-Yemeni. VII-VIII əsr).
      45. İmame ve’s-Siyase 93. (Ebu Muhammed b. Kuteybe ed-Dineverî, ö: h. 276),
      46. İs’af’ur-Rağibin (Ebu İrfan Muhammed bin Ali es-Seb- ban eş-Şafiî, ö: 1206) O, Qədr hədisinin 30 səhabədən nəql edildiyini və hədisin bir çox istinadlarının səhih-hasən (yax- şı) olduğunu bildirərək rəvayət etmişdir.
      47. İsabe fi Temyiz’is-Sahabe (İbn Hacer el-Askalanî, ö: 852) O, İmam Əli’nin həm Rahbə və Rukban çıxışını, həm də arabir Qədr hədisinin bir neçə yoldan rəvayət etmiştir (Bax: İsabe, c. I, s. 304, 305, 372, 567 ve c. II, s. 252).
      48. İstiab (Hafız Yusuf İbn Abdilbirr, ö: h. 463) Qədr hə- disini bir neçə yolla nəql etmişdir. İmam Əli’nin Şura günün- də çıxışını yazmışdır. O, Qədr hədisinin sabit və qəti hədis olduğunu vurğulayır.
      49. İzalet’ul-Hulefa (Abdulaziz Ebu Veliyillah Ahmed b. Abdurrahim el-Ömerî ed-Dehlevi, ö: 1176) O, Qədr hədisi- ni iki yolla, Zeyd b. Ərkamdan nəql etmişdir.
      50. Kurrat’ul-Ayn (Abdulaziz Ebu Veliyillah el-Ömerî ed-Dehlevi, ö: 1176) Qədr və Təhniə hədislərini Bərra b. Azib və Zeyd b. Ərkamdan rəvayət etmişdir.
      51. Katf’ül-Ezhar-il Mütenasire Fi-l Ahbar’il-Mütevatire (Hafız Celaluddin es-Suyuti, ö: 911) Bu kitabda Qədr hədi- sinin mütəvatir sənədlə rəvayət olunduğunu sübut etmişdir.
      52. Kavl’ul Fasl c. l, s, 445 (el-Hidar’il-Haddad) Qədr hə- disi haqqında yazır: “İbni Ukdə bu hədisi 105 səhabədən rə- vayət etmişdir. Hafiz Əbu Ala əl-Əttar (ö: 569) da bu hədisi 250 yolla rəvayət etmişdir.”
      53. Kaşif (Hasan b. Muhammed, ö: h. 743). Qədr və Təh- niə hədislərini nəql etmiş və Qədr hədisinin izahı babında yüz şərh vermişdir.
      54. Kifayet’ut-Talib (Hafız Ebu Abdillah Muhammed b. Yusuf el-Genci eş-Şafii, ö: h, 658) Qədr və onunla bağlı bir neçə hədis xatırladıqdan sonra yazır: “Qədr hədisi vəlayətə işarədir, vəlayət isə xilafətdir.”
      55. Kifayet’ut Talib (Şeyh Muhammed Habibullah eş-Şan- kati el-Medeni el-Maliki) Qədr hədisini bir neçə yolla, Rahbə və Rukban hədislərini də iki yolla nəql etmişdir.
      56. Kuna ve’l-Esma c.2, s.61-88 (Dulabi Ebu Buşr er-Ra- zi, ö: 310). Qədr hədisini Zeyd b. Ərkamdan, Rahbə dəlilini isə Əbu Kudamədən rəvayət etmişdir.
      57. Kenz’ul-Ummal (Muttaki Ali b. Hisamiddin İbn Kadı Abdulmelik el-Kureşi el-Hindi, ö: h. 975) Qədr hədisini bir çox sənədlə nəql etməklə yanaşı, Təhniə hədisini və Əli’nin Cəməldə Təlhəyə qarşı dəlillərini də xatırlamışdır.
      58. Kenz-ul-Hakayık (Zeynuddin İbn Tac’il Arifin el-Had- dadi el-Menavi, ö: h. 1301) Qədr hədisini dəyişik ibarələrlə nəql etmişdir.
      59. Menar c. 6, s. 463-464. (Şeyh Muhammed Abduh el-Mısri, ö: h. 1323) Qədr hədisini yazmış, Təbliğ ayəsinin Qədr hadisəsi ilə bağlı və İmam Əli (ə.s) barədə nazil oldu- ğunu yazır.
      60. Ma Nezele Mine’l Kur’an’i fi Emir’il-Müminin (Hafız Ahmet b. Abdirrahman Ebubekir eş-Şirazi, ö: h. 411). Təb- liğ ayəsinin Qədr-Xumda Hz. Əli haqqında nazil olunduğunu İbni Abbasdan nəql etmişdir.
      61. Ma Nezele Min’el-Kur’an Fi Əliyyin (Hafız Ebu Nuaym el-İsfehani, ö: 430) Qədr ilə bağlı ayə və hədisləri nəql edib Hassan b. Sabitin (r.a) Qədr haqqındakı şeirini yazmışdır.
      62. Mecma’u Bihar’il-Envar (Hafız Cemaluddin Muham- med Tahir el-Hindi –Melik’ul Muhaddisin- ö: h. 986) Şəhid edilən müəllif İbni Əsirin “ən-Nihayə” əsərində Qədr haqqın- da yazdıqlarını nəql etmişdir.
      63. Mecma’uz-Zevaid (Hafız Əli b. Ebi’l-Hasan el-Heyse- mi, ö: h, 807) Qədrlə bağlı bir çox hədis yazmış, hədislərin istinadlarının doğru olduğunu bildirmişdir.
      64. Mehasin’ul-Ezhar (Allame Hamid el-Mahalli) Qədr xütbəsi və hədisiylə yanaşı, “Səkaleyn” hədisini də nəql etmişdir.
      65. Muhtare (Hafız Ziyauddin Muhammed b. Abdilvahid el-Mukaddesi, ö: h. 643) Bir çox kitabdan Qədr hədisini nəql etmişdir.
      66. Mir’at’ul-Cennat (Ebu Seadat Abdullah b. Es’ad b. Əli el-Yafii eş-Şafii, ö: 768) Qədr hədisini dəqiq hədis kimi nəql etmiş və onu Hz. Əli’nin böyük fəzilətlərindən saymışdır.
      67. Mir’at’ul-Müminin (Mevlevi Veliyullah el-Leknevi) Qədr hədisini dəqiq hədis kimi təsdiq etmiş, həmçinin Rahbə və “İsabət-ud Davət” hədislərini nəql etmişdir.
      68. Merafız’ur-Ravafiz (Hisamuddin b. Muhammed Ba- yezid es-Sehar Nupuri) Qədr hədisini, Bərra Azib və Zeyd Ərkamdan nəql etmişdir.
      69. Merec’ul-Bahreyn (Hafız Ebu Ferec es-Sakafi).
      70. Mirkat fi Şerh’il-Mişkat c. 5, s. 568 (Şeyh Nuruddin Molla Əli el-Kari el-Hanefi, ö: h. 1014) Qədr hədisini rəvayət etdikdən sonra yazır: “Şübhəsiz bu səhih bir hədisdir. Bəzi hafizlər də onun mütəvatir olduğunu söyləmişlər.”
      71. Muruc’uz-Zeheb c. 2, s. 11-49 (Ali b. Hüseyn el-Bağ- dadî -Mes’udî-, ö: h. 346) Qədrlə bağlı hədisləri nəql etmiş, Qədr hədisinin, əshab arasında yalnız Hz. Əli’nin haqqında söylənildiyini vurğulamışdır.
        1. Siret’ul-Halebiyye 3, s. 301-302 (Nuruddin Ali b.Müstedrek’us-Sahihayn c. 3, s. 109, 110, 116, 132, 171, 371, 533 (Hafız Muhammed b. Abdillah el-Hakim ez-Ze- hebi en-Nişaburi, ö: h. 405) Qədr hədisinin səhih olduğunu sübut etmişdir.
          1. Müselsel bi’l-Esma (Hafız Muhammed b. Ebibekir Ömer el-Medeni, ö: h. 581) Hz. Fatimə’nin dəlilini nəql et- mişdir.
          2. Müsned (Hafız İbn Rahuye İshak b. İbrahim el-Han- zeli el-Meruzi, ö: h. 237) Qədr hədisini nəql etmişdir. (Bax: Teşnif’ül-Azan, 77).
          3. Müsned c. l, s. 84-88, 118-152, 311, c. 4, s 281 (Ebu

          Abdullah Ahmed b. Hanbel eş-Şeybani, ö: h. 241), Qədr, Təh- niə və Rahbə hədislərini bir çox səhih istinadlarla rəvayət etmişdir.

          1. Müsned (Hafız Osman Muhammed Ebi Şeybe el-Absi, ö: h, 239) Qədr hədisini rəvayət etmişdir.
          2. Müsned’ul-Kebir (Hafız Ahmed b. Əli el Musuli Ebu Ya’la, ö: h. 307) Qədr hədisini nəql etmişdir (Bax: el-Bidaye ve’n-Nihaye, 5, s. 209; c. 7, s. 337).
          3. Müsned’ul-Muallel s. 77 (Hafız Ahmed b. Amr Ebibe- kir el-Bezzaz el-Basir, ö: 292), Qədr hədisini bir neçə yolla rəvayət etmişdir.
          4. Mişkat’ul-Mesabih s. 557 (Muhammed b. Abdillah Hatip et Tebrizi). Qədr və Təhniə hədislərini Bərra Azib və Zeyd b. Ərkamdan nəql etmişdir.
          5. Müşkil’ul-Asar s. 307-309 (Hafız Ebu Cafer el-Ezdi et-Tahavi, ö: 321) Qədr hədisini Sa’d b. Əbi Vəqqas və Əli b. Əbi Talibdən rəvayət etmişdir.
          6. Mesabih’us-Sünne 2, s. 199 (Hafız Hüseyn b. Mes’ud Ebu Muhammed el-Ferra el-Beğavi, ö: h. 516) Qədr hədisini Zeyd b. Ərkamdan nəql etmişdir.
          7. Metalib’us-Suul s. 16-54 (Ebu SƏlim Muhammed b. Talha el Kureşi en-Nusaybi, ö: 652) Qədr hədisini və Təbliğ ayəsinin Hz. Əli haqqında nazil olduğunu nəql etmiş və bu günün bayram olduğunu vurğulamışdır.
          8. Mearic’ul-Ûla (Şeyh Muhammed Sadrulâlem) Qədr ilə bağlı bir neçə hədis və ayə nəql etmiş, Qədr hədislərinin səhih və mütəvatir olduğunu qeyd etmişdir.
          9. Mearic’ul-Usul (Cemaluddin Muhammed ez-Zerendi, ö: 750) Qədr hadisəsi ilə bağlı “Səələ sailun” ayəsinin nazil olduğunu nəql etmişdir.
          10. Mearif (Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim İbn Ku- teybe ed-Dineveri, ö: h. 276) Qədr və “İsabət-ud Davə” hədi- sini rəvayət etmiş (Bax: el-Mearif, s. 251-291; Şerh-u Neh- cul, İbn Ebi’l-Hadid, 4, s. 338) və bir gəncin, Qədr hədisiylə Əbu Hureyrəyə dəlil göstərdiyini də Əbu Hureyrənin tərcü- meyi-halı hissəsində nəql etmişdir (Bax: İbn Ebi’l-Hadid, c. l, s. 360). Sonrakı müəlliflər bunu Mısır b. Məraif kitabından almışlar.
          11. Mu’tasar Min’el-Muhtasar s. 413 (Cemaluddin Ebu Mehasin Yusuf b. Salahiddin el-Hanefî) Qədrlə bağlı bəzi hə- disləri yazmış və onun səhih olduğunu vurğulamışdır.
          12. Mu’temed Fi’l-Mu’tekad (Fadlullah Ebu Said eş-Şafii et-Turbeşdi).
          13. Mu’cem (Hafız Abdullah Muhammed el-Beğavi, ö:
          14. 317). Rukban hədisini nəql etmişdir (Bax: Riyad’un-Nadi- ra, c. 2, s. 169).
          15. Mucem’ul-Ubeda c. 18, s. 80 (Ebu Abdullah Yakut el-Himvi er-Rumi, ö: h. 626) Qədr-Xum haqqında söylənən hədislərin doğru olduğunu Muhamməd b. Cərir ət-Təbəri- dən nəql etmişdir. İbn Cərir ət-Təbəri isə Qədr hədisini 70 yolla rəvayət etmişdir.
          16. Mucem’ul Avsat (Hafız Süleyman b. Ahmet el-Hum- mi Ebu’l Kasım et-Taberani, ö: h. 360). Qədr hədisi və Rahbə dəlilini nəql etmişdir (Bax: Mecma’uz Zevaid, 9 s. 108; Ken- zu’l Ummal, c. 6, s. 403).
          17. Mucem’ul Buldan (Ebu Abdullah Yakut b. Abdillah er-Rumi el-Himvi, ö: h. 626) Hazimidən, Rəsulullah’ın (s.ə.v) Qədr-Xumdakı xütbəsini nəql etmişdir.
          18. Mucem’us-Sağir (Hafız Süleyman b. Ahmet b. Eyyub el-Lahmi Ebu’l Kasım et-Taberani, ö: h. 360) Qədr hədisi və Rahbə dəlilini nəql etmişdir (Bax: Mecma’uz -Zevaid c. 9, 108).
          19. Mucem’ul Kebir (Hafız Süleyman Ahmet b. Eyyub el-Lahmi -Ebu’l Kasım et-Taberani-, ö: h. 360) Qədr hədisini, Hz. Əli, Əbu Əyyub əl-Ənsari, Bilal Həbəşi, Zeyd b. Ərkam, Abdullah b. Ömər, Amr b. Murrə, Cərir b. Abdillah, Huzeyfə b. Usəyddən rəvayət etmişdir (Bax: Kenz’ul-Ummal, c.6, s.154; Mecma’uz-Zevaid, c.95, s.106).
          20. Marifet’us-Sahabe (Hafız Ebu Nuaym el-İsfehani, ö:
          21. 430) Qədr günündəki Tətvic hədisini nəql etmişdir.
          22. Miftah’un-Neca fi Menakıb’i Âl-i Aba” (Mirza Mu- hammed b. Mutemedhan el-Bidahşi) Qədrlə bağlı bir neçə ayə və hədis nəql etdikdən sonra Qədr haqqında belə yazır: “Qədr hədisi bir çox yolla rəvayət edilmiş səhih və məşhur hədisdir.”
          23. Maktel’ul-İmam’is-Sibt’ış-Şehid (Muvaffak Ah- med Ebu Mueyyed Hatib el-Harezmi, ö: h. 568) Qədr hədisini bir çoxlarından nəql etmişdir.
          24. Milel ve’n-Nihal (Ebu’l Feth Muhammed Ebi’l-Ka- sım eş-Şehristani, ö: h. 548) Qədr və Təhniə hədislərini nəql etmiş, Təbliğ ayəsinin Qədr-Xumda nazil olduğunu söyləmiş- dir.
          25. Men Reva Hadis’el Gadr (Ebubekir Muhammed Ömer et-Temimi el-Bağdadî -el Cuabi- ö: h. 355) Qədr hədisini 125 yolla rəvayət etmişdir.
          26. Menakıb (Ahmet b. Hanbel eş-Şeybani, ö: h. 241) Qədr hədisini Bureydə, Zeyd b. Ərkam, Ömər b. Xəttab və Malik b. Huveyrisdən nəql etmişdir.
          27. Menakıb (Ebu’l Hasan Ali Muhammed el Celabi İbn Meğazili- ö: h. 483) Qədr hədisini bir çox yolla bir qrup səhabədən nəql etmişdir.
          28. Menakıb s. 93-94, 112-124-130-217 (Hatib el-Ha- rezmi, ö: h. 568) Qədr hədisini və Qədr hadisəsi ilə bağlı bir çox ayə və hədisləri nəql etmişdir.
          29. Menakıb-i Əli b. Ebi Talib (Ahmed b. Muhammed et-Taberi el Halili). Hicri 411-ci ildə yazılan bu kitabda Qədr günündə söylənən Təhniə hədisindən bəhs olunmuşdur.
          30. Munteka fi Siret’il-Mustafa (Sa’duddin Muhammed el-Kaziruni, ö: 758) Qədr hədisini xatırlamışdır.
          31. Muntehe’l-Kelam (Mevlevi Haydar Əli Feyzabadi) Qədr hədisini Əhməd Hənbəl və Tirmizidən nəql etmişdir.
          32. Muntehe’l-Medarik (Sa’duddin Muhammed b. Ah- med el-Fereğani, ö: 700) Qədr hədisi və Hz. Əli’nin iki beyt şeirini xatırlamışdır.
          33. Minhac’us-Sünne 4, s. 13 (İbn Teymiye). Qədr ha- disəsi Rəsulullah’ın Vəda həccindən dönəndə baş vermiş və hər kəs onu nəql etmişdir.
          34. Mevakıf (Kadı Abdurrahman b. Ahmed el-İcli, ö: h. 756). Qədr hədisinin səhih olduğunu söyləmişdir.
          35. Mevahib’ul-Ledunniyye c. 2, s.13, c.7, s.13 (Hafız Ahmet b. Ebibekir el Kastalani, ö: h. 926) O, yazır: “Qədr hə- disinin bir çox səhih və gözəl istinadları vardır.”
          36. Mucez (Es’ad b. Ebi’l Fazl… el îcli, ö: h. 600) Qədr hədisini, Huzeyfə Useyd və Amr b. Leyladan nəql etmişdir.
          37. Meveddet’ul-Kurba (Seyid Əli Şahab el-Hemedani, ö: 786) Qədr hədislərini bir çox yollarla nəql etmişdir.
          38. Mizan’ul-İ’tidal 2, s. 224-303 (Hafız Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman ez-Zehebi, ö: h. 748) Qədr hədisini Hz. Əli və Zeyd b. Ərkamdan, Rahbə hədisini isə Amr əz-Zinnurrədən rəvayət etmişdir.
          39. Nesr’ul-Leâli 166-170-172 (Seyyid Abdülhamid Seyyid Mahmud el-Alusi el-Bağdadî, ö: h. 1324) Qədr hədi- sinin dəqiq olaraq Rəsulullah (s.ə.v) tərəfindən söyləndiyini nəql etmiş, Qədr-Xumun yerini coğrafi şəkildə müəyyənləş- dirmişdir.
          40. Nuheb’ul-Menakıb” (Ebubekir Muhammed Ömer et-Temimi el-Bağdadi –İbn Cuabî- ö: h. 335) Qədr hədisini 125 yolla nəql etmişdir.
          41. Nedim’ul-Ferid (Meskuye, Ebu Əli Ahmed b. Mu- hammed, ö: h. 421) Hz. Əli’nin haqqında yazır: “Hz. Əli Qədr hədisinə görə vəlayət sahibidir.”
          42. Nuzul’ul-Ebrar 18-20-21 (Mirza Muhammed Mu’temdhan el-Bidahşi) Qədr hədisini bir çox yolla nəql etmiş, Rahbə və Təhniə hədislərini yazarkən, Qədr hədisi haqqında da demişdir: “Bu hədis səhihdir, əshabdan bir çoxu onu rəvayət etmişdir.”
          43. Nüzhet’ül-Mecalis c. 2, 242 (Şeyh Abdurrahman b. Abdisselam es-Safuri eş-Şafii) “Səələ sailun” ayəsinin, Qədrlə bağlı nazil olduğunu söyləmişdir.
          44. Nesim’ur-Rıza fi Şerh’iş-Şifa (Şeyh Ahmed b. Mu- hammed b. Ömer -Haffaci- ö: h. 1069) Qədr hədisini nəql et- mişdir.
          45. Nezm’ud-Durer’is-Simtayn (Cemaluddin Muham- med ez-Zeredni, ö: 750). Qədr, Təhniə və Tetviç hədislərini və Ömər b. Abduləzizin Qədrlə dəlil gətirdiyini yazmışdır.
          46. Nihaye c. 4, s. 246 (Ebu’s Seadat Mübarek b. Mu- hammed b. Abdilkerim -İbn Esir el-Cizeri-, ö: h. 606) Qədr hədisini İmam Şafiidən nəql etmiş, Hz. Ömərin Qədr-Xumda Əli’yə söylədiyi bu sözünə yer vermişdir: “Ya Əli! Sən bu gün bütün möminlərin mövlası oldun.”
          47. Nevadir’ul-Usul (Hafız Muhammed Əli et-Tirmizi, ö: h. 286) Qədr hədisini geniş bir şəkildə Əbu Tufeyldən rə- vayət etmişdir.
          48. Nevakız li’r-Revafiz (Seyyid Muhammed Abdirre- sul el-Berzenci eş-Şafii, ö: h. 1103) Rəsulullah’ın (s.ə.v) “Mən kimin mövlası isəm, Əli də onun mövlasıdır” hədisinin səhih olduğunu bildirib, onun bir çox yolla rəvayət edildiyini yaz- mışdır.
          49. Nefakız’ur-Revafiz (Mirza Mahdum Abdulbaki, Qədr hədisinin mütəvatir olduğunu söyləmişdir.
          50. Nur’ul-Ebsar, 78 (Seyyid Mümin b. Hasan eş-Şeb- lenci, ö: h. 1250) “Səələ sailun” ayəsinin Qədrlə bağlı nazil olduğunu yazmışdır.
          51. Ravzat’un-Nediyye fi Şerh’it-Tuhfet’il-Aleviyye (Sə- Tezkire, c. 3, s. 231).
          52. Rabi’ul-Ebrar. Bab 41 (Ebu’l Kasım Carullah Mah- mud b. Ömer ez -Zemahşeri, ö: h. 538) Rəsulullah’ın (s.ə.v) Qədr-Xumdakı xütbəsini nəql etmişdir.
          53. Redd’u Ala’l Harkusiyye (Hafız Ebu Cafer Muham- med b. Cerir et-Taberi, ö: h. 310) Qədr hədisini 75 yolla nəql etmişdir.
          54. Ravda’tus-Safa c. l, s. 173. (İbn Havendışah, ö: h. 903) Qədr və Təhniə hədislərini qeyd etmişdir.
          55. Ravda’tun-Nazırin (Ziyauddin Ebu Muhammed el-Vetri eş-Şafii, ö: h. 980) “Vəlayət” hədisinin səhih və qəti olduğunu vurğulamışdır.
          56. Ravda’tun-Nediyye (Seyyid Muhammed İsmail b. Salahuddin el-Yemani, ö: h. 1182) Qədr hədisini bir çox yolla nəql edərək mütəvatir olduğunu bildirmiş, Təhniə hədisin- dən bəhs etmiş və “Səələ sailun” ayəsinin Qədr barədə nazil olduğunu açıqlamışdır.
          57. Riyaz’us-Salihin 152. (Hafız Muhyiddin Yahya Ebu Zekeriyya Nevevi, ö: h. 676).
          58. Riyaz’un-Nazire c.2, s.169-170-179-203. (Hafız Muhibbuddin Ahmed b. Abdullah et-Taberi, ö: h. 694) Qədr hədisini bir çok yolla nəql etmiş, Təhniə, Tətvic, Rukban və Rahbə hədislərinə də yer vermişdir.
            1. Sahih (Hafız Ebu Hatem Muhammed Hibban el-Besti, ö: h. 354) Qədr hədisini və Təbliğ ayəsinin Hz. Əli haqqında nazil olduğunu nəql etmişdir (Bax: Nuzul’ul-Ebrar, s.20; Riyaz’un-Nazire, c.2, s.169).
            2. Sünən 2, s. 298 (Hafız Muhammed b. İsa et-Termi- zi, ö: h. 279).
            3. Sırat’us -Seviy Fi Menakıb-i Âl-in-Nebiyyi (Mahmud eş-Şeyhani el-Kadiri el-Medeni) Qədr, Təhniə və Tərviç hə- dislərini və “Səələ sailun” ayəsinin Qədrlə bağlı nazil oldu- ğunu yazmışdır. O, bir çox səhih hədislərin olduğunu, lakin Buxari və Müslimin onları nəql etmədiyini qeyd etmişdir.
            4. Safvat’us-Safve (Ebu’l Ferec Abdurrahman İbn Cev- zi, ö: 597) Zazanın sözüylə Rahbə hədisini nəql etmişdir.
            5. Sıffin (İbn Dizil deyə məşhur olan Hafiz Əbu İshaq İbrahim b. Hüseyn əl-Kasai, ö: h. 281) O, Rukban hədisini və “Səələ sailun” ayəsinin Qədr ilə bağlı nazil olduğunu nəql et- mişdir.
            6. Sıffin (Nasr b. Mezahim el-Kufi) Ammar b. Yasirin Siffində Amr b. Asa qarşı Qədr hədisiylə dəlil gətirdiyini və onu Habbə b. Cuveyndən rəvayət etdiyini yazmışdır (Bax: Usdu’l-Gabe, l, s. 367).
            7. Salat-ul Fahire bi’l-Ahedisi’l-Mütevatire s. 49 (Ha- mid b. Əli el-İmadi, ö: h. 1171). Qədr hədisini bir neçə yolla nəql etmiş və onun mütəvatir olduğunu vurğulamışdır.
            8. Savaik’ul-Muhrika s. 25-26 (Hafız Şehabuddin Ah- met b. Muhammed b. Ali İbn Hacer el-Heytemi, ö: h. 974) Qədr hədisini nəql edərək onun səhih olduğunu və bir çox sənədlərlə nəql edildiyini vurğulamışdır.
            9. Simar’ul-Kulub 511. (Ebu Mensur es-Sa’labien-Nişaburi, ö: h. 429) Qədr hədisindən bəhs etmiş və Qədr gecəsinin ümmət arasında ziyafət gecəsi olduğunu vurğulamışdır.
            10. Sırr’ul-Âlemeyn ve Keşf’u Ma Fi’d-Dareyn. s (Hüccet’ul-İslam adıyla məşhur olan Hafiz Əbu Həmid Mu- hamməd əl-Qəzali, ö: h. 505) Qədr və Təhniə hədislərini nəql etdikdən sonra belə yazır: “Əhli-Sünnət alimləri Qədr hədisi- ni Rəsulullah’ın (s.ə.v) xütbəsindən olması barədə həmrəy- dirlər.”
            11. Serekat’uş-Şi’r (Hafız Abdullah el-Merzbani el-Bağ- dadî, ö: h. 384).
            12. Salvet’ul-Ârifin (Hüseyin İsmail el-Curcani) “Mən kimin mövlası isəm, Əli də onun mövlasıdır” hədisinin şər- hində Rəsulullah’dan (s.ə.v) Qədr hədisini nəql edir.
            13. Simt’ul-Mecid (Seyyid Ahmed el-Kaşşaşi, ö: 1071). O, Tətvic hədisindən bəhs etmişdir.
            14. Sünne (Ahmed b. Amr İbn Ebi’l-Asim, ö: h. 287), Qədr hədisini bir neçə yolla nəql etmiş və Rahbə hədisindən bəhs etmişdir.
            15. Sünən, Qədr hədisini Hz. Əli və Əbu Sa’d b. Əbu Vəqqasdan nəql etmişdir.
            16. Sünen (Hafız Osman b. Muhammed b. Ebi Şeybe el-Kufi, ö: h. 239) Qədr hədisini bir neçə yolla nəql etmiş, Təhniə hədisi və Qədr ilə bağlı olan bir çox hədislərə də yer vermişdir.
            17. Sünən c. l, s. 28-30. (Hafız Muhammed b. Yezid el-Kazvini Ebu Abdullah İbn Mace, ö: h, 273) Qədr hədisini bir çox yoldan nəql etmişdir.
            18. Sünen’ul-Kubra c. 5, s. 209. (Hafız Abdurrahman Ahmed b. Şuayb en-Nesai, ö: h. 303) Qədr hədisini rəvayət etmişdir.
            19. Şerh’ut-Tecrid (Alauddin Ali Muhammed el Kuşçi, ö: h. 879) Qədr hədisini nəql etmiş və “mövla” sözünün eti- mologiyasını araşdırmışdır.
            20. Şerh-u Divan-i Emir’il-Müminin (ə.s). 415 (Kema- luddin Hüseyn b. Muiniddin el-Yezdi el-Meybudi).
            21. Şerh’uş-Şifa s. 456 (Şehabuddin el-Haffaci el-Mısri, ö: h. 1069).
            22. Şerh-u Sahih-i Müslim c. 6, s. 236. (Ebu Abdullah Muhammed Halife el-Veşdani, ö: h. 827) Hz. Əli’nin Cəməl- də Təlhəyə qarşı göstərdiyi dəlili nəql etmişdir.
            23. Şerh-u Sahih-i Müslim 6, s. 236 (Ebu Abdillah Mu- hammed es-Senusi, ö: h. 892) Hz. Əli’nin Cəməldəki dəlilini nəql etmişdir.
            24. Şerh’ul-Mekasid s. 288 (Sa’duddin Mes’ud b. Ömer et-Taftazani eş-Şafii, ö: 791). Qədr hədisini səhih hesab et- miş və “mövla” sözünün etimologiyasını araşdırmışdır.
            25. Şerh’ul-Mevakıf c. 3, s. 271 (Seyyid Şerif el-Curcani el-Hüseyni el-Hanefi, ö: h. 618). Qədr hədisini səhih hesab etmiş və “mövla” sözünün etimologiyasını araşdırmışdır.
            26. Şerh-ul-Mevahib’id-Deniyye c. 5, s. 10; c. 7, s. 13 (Ebu Abdullah Muhammed ez-Zerkani el-Mısri, ö: h. 1122). Qədr, Təhniə və Rahbə hədislərini nəql etmiş, Qədr hədisinin səhih və mütəvatir olduğunu vurğulamışdır.
            27. Şerh’un-Nehc’il-Belağa c. 2, s. 273-449 (İzzuddin Abdulhamid el-Medaini İbn Ebi’l Hadid el-Mutezili, ö: 655) Qədr hədisini nəql edərkən yazır: “Bu, Əmir’əl Mömin Əli’nin çox məşhur olan fəzilətlərindəndir.” İbni Əbi’l Hədid daha sonra Hz. Əli’nin şuradakı dəlilini bir çox yoldan nəql edil- diyini, Rukban (Bax: Şerh’un-Nehc, c.2, s.61) və Rahbə (Bax: Şerh-un-Nehc, c. l, s.289) hədislərini, bir gəncin Əbu Hureyrə ilə dəlil barədə söhbət etdiklərini (Bax: Şerh’un-Nehc, c. l, s. 209-361) sonra da Hz. Ammarın Siffin günündə Qədr hədisi ilə nəticə çıxardığını (Bax: Şerh’un-Nehc, c. l, s. 360) və “İsba- tu’d-Da’vet” (Bax: Şerh’un-Nehc, c.2, s.361, c.4, s.388) hədisi- ni nəql etmişdir.
            28. Şerh’ul-Haşimiyyat’il-Kumeyt. 81 (Üstad Mahmud er-Rafii) Müasir alimlərdəndir.
            29. Şerh-u Hemeziyyeti’l-Busiri s. 221 (Hafız Şehabud- din Ahmed b. Muhammed b. Əli İbn Hacer el-Heytemi, ö: h. 974) Qədr hədisini 30 səhabədən nəql etmiş və bu hədisin səhih olduğunu vurğulamışdır.
            30. Şeref’ul-Mustafa (Hafız Abdülmelik Ebu Sa’d el-Harkuşi, ö: h. 407). Təhniə hədisini iki yoldan nəql etmiş və Rəsulullah’ın (s.ə.v) bu hədisinə də yer vermişdir: “Məni təbrik edin. Çünki Allah, Peyğəmbərliyi Mənə, İmaməti də Əhli-Beyt’imə nəsib ”
            31. Şeref’ul-Muebbed Li Âl-i Muhammed. s.113 (Şeyh Yusuf Nebhani) Müasir alimlərdəndir.
            32. Şifa (Hafız Kadı Ayaz es-Sibti, ö: 544).
            33. Şems’ul-Ahbar (Şeyh Əli b. Hamid el-Kureyşi, ö: h. 621).
            34. Şevahid”ut Tenzil (Hafız Ebu Abdillah Abdillah İbn Haddad el-Haskani, ö: h. 490) Təbliğ ayəsinin Hz. Əli haqqında, İkmal ayəsinin isə Qədr günü nazil olduğunu yazmışdır.
            35. Tabakat’ul-Huffaz 2, s. 254 (Hafız Şemsuddin Mu- hammed b. Ahmed b. Osman ez-Zehebi, ö: h. 748) İbn Davud, Qədr hədisi və onun səhih olduğundan bəhs edən Zəhəbi ya- zır: “Mən, İbni Cərir Təbərinin bu hədisin sənədləri haqqın- da bir kitab yazdığını gördüm və hədisin bir çox sənədlə rə- vayət edildiyini görəndə heyrətləndim.”
            36. Taveli”ul Envar (Kadı Nasiruddin Abdullah Ömer Ebu’l Hayr Beyzavi, ö: h. 685) Ona görə Qədr hədisi səhihdir.
            37. Ta’likat’ul-Eğani 7, s. 363. (Üstad Ahmet Zeki el-Mısrî – XIV əsr)
            38. Tarih-i Âl-i Muhammed (s.ə.v) 67-68. (Kadı Mu- hammed Behlül Behcet Efendi eş-Şafiî, ö: h. 1350)
            39. Tarih-i Buhari 1, s. 375 (Hafız Ebu Abdullah Mu- hammed b. İsmail el-Buhari, ö: h. 256)
            40. Tarih-i Bağdad c,7, s. 377; c.8, s. 290; c.14, s. 236. (Hafız Ebu Bekir Hatib el-Bağdadi, ö: h. 463). O, Qədr hədisi- ni, “Rahbə” çıxışını, “Səvm-ul Qədr” hədisini və İkmal ayəsi- nin Qədrdə nazil olduğunu səhih sənəd və etibarlı ravilərlə nəql etmişdir. Həmçinin baxın: Tarih’ul-Hulefa (Hafız Cela- luddin Abdurrahman es-Suyutî, ö: h. 911) s. 65, 114.
            41. Tarih-i Dimaşk c.7, s.83. (Hafız İbn Asakir, ö: h. 571). O, bu barədə bir çox hədis yazmış, Əmir-əl Müminin Əli’nin (ə.s) Cəməldəki çıxışını, Təbliğ və İkmal ayələri- nin Qədr-Xumda Hz. Əli b. Əbi Talib haqqında nazil olduğu- nu nəql etmişdir. Həmçinin bax: Dürr’ül-Mensur, c.2, s.298; Feth’ul-Karib, c.2, s.57.
            42. Tarih-i Mısr (İbn Zuvlak Hasen b. İbrahim el-Mısrî, ö: h. 387) Məkrizinin söylədiyi kimi Qədr hədisini nəql et- mişdir (Hutat’ul-Makriziyye, c.2, 222).
            43. Tezkiret’ul-Huffaz (Hafız Şemsuddin ez-Zehebi, ö: h. 748) O, Təbərinin Qədr ilə bağlı etirafları barədə ya- zır: “Mən, onun bir çox yollarla Qədr hədisini nəql etdiyini görəndə özümü itirdim.” O, “Hakim”in həyatı fəslində yazır: “Onun –Qədr hədisiylə bağlı olan bir çox gözəl sənədlərini əl-Musannafda yazdıq.”
            44. Tezkiret”ul Havass’il-Ümmeh s.17-20, 24, 48. (Ebu Muzaffer Yusuf Abdillah Sıbt b. el-Cevzi, ö: h. 654). O, Qədr hədisini, Rahbə və Cəməldəki dəlillərlə yanaşı, Asbeğin də- lillərini nəql etmişdir. “Səvm-ul Qədr”, “Təhniə” hədislərini və Qədrlə əlaqədar olan “İkmal” və “Səələ sailun” ayələrinin, Hz. Əli (ə.s) haqqında endiyini, Qədr hədisinin səhih olduğu- nu vurğulamışdır.
            45. Teşnif’ul-Azan (Hafız Nasır’us-Sünne Şehabuddin Ahmet Muhammed b. Sıddık el-Harezmi – XIV əsr). O, Qədr hədisini bir çox hafizlərdən sənədləriylə 54 səhabədən rə- vayət etmiş və bu hədisin təvatür ilə Rəsulullah’dan (s.ə.v) gəldiyini söyləmişdir.
            46. Tefsir-i Alusî / Ruh-ul Me’ani c. 2, s. 348-350 (Sey- yid Şehabuddin b. Abdullah el-Alusi el-Bağdadi, ö: h. 1270) O, Qədr hədisini nəql etmiş və Təbliğ ayəsinin Əmir-əl Mö- minin Əli (ə.s) haqqında nazil olduğunu yazmışdır.
            47. Tefsir-i İbn Kesir / Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm 2, s. (İmamuddin İsmail b. Ömer b. Kesir ed-Dimaşki, ö: h. 774) O, Qədr hədisini nəql etmiş və İkmal ayəsinin Əmir-əl Möminin Əli (ə.s) haqqında nazil olduğunu yazmışdır.
            48. Tefsir-i İbn-i Merdeviye (Hafız Ahmed Merdeviye el-İsfehani, ö: h. 416)
            49. Tefsir-i Ebu’s Suud c 8, s. 292. (Mevla Muhammed Ebu’s Suud el-İmadi, ö: h. 982) O, Qədr hədisini nəql etmiş və “Səələ Sailun” ayəsinin Qədr barədə nazil olduğunu yazmışdır.
            50. Tefsir-i Şerbini / Feth’us-Sirac’il-Münir. c 4, s. 364 (Şemsuddin Muhammed eş-Şerbini el-Kahirî, ö: 977) “Səələ Sailun” ayəsinin Qədr barədə nazil olduğunu yazmış- dır.
            51. Tefsir-i Şevkanî / Feth’ul-Kadîr 2, s. 57. (Kadı Mu- hammed b. A1i eş-Şevkani es-San’ani, ö: h. 1250). Təbliğ ayə- sinin Qədr hadisəsi ilə bağlı və İmam Əli (ə.s) barədə nazil olduğunu yazır.
            52. Tefsir-i Taberi c. 3, s. 428. (Hafız Muhammed b. Ce- rir et-Taberi, ö: 310) Qədr və Təhniə hədislərini yazmışdır.
            53. Tefsir-i İzzuddin er-Res’ani (Hafız Ebu Muhammed Abdurrezzak er-Res’ani el-Musili) Təbliğ ayəsinin İmam Əli (ə.s) barədə nazil olduğunu yazır.
            54. Tefsir-i Fahri Razi c. 3, s. 636. / Tefsir-i Kebir (Ebu Abdullah Fahruddin b. Ömer er-Razi eş-Şafii, ö: h. 606) Qədr və Təhniə hədislərini yazmış və Təbliğ ayəsinin İmam Əli (ə.s) barədə nazil olduğunu bildirmişdir.
            55. Tefsir-i Kurtubi (Ebu Yahya Sa’dun el-Ezdi el-Kur- tubi ö: h. 567) “Səələ Sailun” ayəsinin Qədr barədə nazil olduğunu yazmışdır.
            56. Tefsir-i Nişaburi / Garaib’ul-Kur’an c.6, s.170, 194. (Nizamuddin Hasan b. Muhammed el-Kummi en-Nişaburi – VIII əsr) Qədr hədisini yazmış, Təbliğ ayəsinin Qədr hadisəsi ilə bağlı və İmam Əli (ə.s) barədə nazil olduğunu yazır.
            57. Tehzib-ul Asar (Hafız Muhammed b. Cerir et-Tabe- ri, ö: h. 310) İmam Əli’nin (ə.s) Qədr hədisi barədə Rahbədə göstərdiyi dəlili yazmışdır.
            58. Tehzib-ul Esma ve’l Lügat (Hafız Muhyiddin en-Ne- vevi ed-Dımaşkî, ö: h. 676) Qədr hədisini nəql etmiş və Tir- mizinin də bu hədisi müdafiə etdiyini yazmışdır.
            59. Tehzib’ut-Tehzib c. l, s. 391; c. 7, s. 327, 337. (Hafız İbn Hacer el-Askalani, ö: 852) Qədr hədisini nəql edəndən sonra onun müxtəlif yollarla rəvayət edildiyini və səhih bir hədis olduğunu yazır.
            60. Tehzib’ul-Kemal fi Esma’ir Rical (Hafız Ebu’l-Hac- cac el-Mizzi, ö: h. 742) Qədr hədisini Əbu Hureyrə, Bəra b. Azib, Cabir əl-Ənsari və Zeyd Ərkamdan nəql etmişdir.
            61. Telhis’ul-Mustedrek c. 3, s. 533. (Hafız Şemsuddin ez-Zehebi, ö: 748) Mövzuyla əlaqədar xüsusi bir kitab yaz- mış, “Təlhis”de də bir çox yolla Qədr hədisini xatırlamış və bəzi mənbələrin də doğru olduğunu vurğulamışdır.
            62. Temhid 169, 171, 227. (Kadı Muhammed Ebu Bekir el-Bakillani, ö: h. 403) “Muvalat” və “Təhniə” hədislərini yazmışdır.
            63. Temhid fi Beyan’it Tevhid (Ebu Şekur Muhammed Abdissaid el-Keşşi es-Salimî).
            64. Tenbih ve’l İşrâf 221. (Ali b. Hüseyn el-Mes’udi, ö: 346) Qədr hədisini nəql etmiş və bu günün bayram olduğunu yazmışdır.
            65. Tevzih’ud-Delail ala Tercih’il-Fezail (Şehabuddin Ahmed). Qədr gününə aid olan “Tətvic” hədisini yazmış, “İk- mal” ayəsinin Qədr günü nazil olduğunu açıqlamışdır.
            66. Teysir’ul Vusul ila Cami’il-Usul c. 3, s. 271. (Hafız Abdurrahman Rabiy, ö: h. 866).
            67. Tevzih’ud-Delail ala Tercih’il-Fezail (Şehabuddin Ahmed). Qədr gününə aid olan “Tətvic” hədisini yazmış, “İk- mal” ayəsinin Qədr günü nazil olduğunu açıqlamışdır.
            68. Teysir’ul Vusul ila Cami’il-Usul c. 3, s. 271. (Hafız Abdurrahman Rabiy, ö: h. 866).
            69. Tuhfet’ul-Eşraf bi Marifet’il-Etraf (Hafız Ebu’l Hac- cac el-Mizzi Yusuf Abdurrahman, ö: h. 742) O, Qədr hədisi- ni Tirmizi, Nəsai və İbni-Macədən nəql etmişdir.
            70. Urvet’ul-Vuska (Alauddin Ahmet es-Simnani, ö: h. 736) Qədr hədisini nəql etdikdən sonra yazır: “Bu hədis ha- mının qəbul etdiyi (muttafekun aleyh) bir hədisdir.”
            71. Umdet’ul-Kâri Şerh-u Sahih’il-Buhari c. 8, s. 584 (Bedruddin el-Hanefi el-Ayni, ö: h. 855) Qədr hədisini nəql etmiş və Təbliğ ayəsinin də Qədr-Xumda Hz. Əli haqqında nazil olduğunu vurğulamışdır.
            72. Umdet’ul-Kari, Feth-ul Bari 7, s. 61 (Hafız İbn Ha- cer el-Askalani, ö: h. 852) “Mən kimin mövlası isəm, Əli də onun mövlasıdır” hədisi bir çox yolla nəql edilmiş, Tirmizi və Nəsai də onu rəvayət etmişdir. İbni-Ukdə də xüsusi bir ki- tabda sənədlərini yazmış, bir çox sənədləri isə səhih hesab etmişdir.
            73. Usd’ul-Gabe (Hafız Ebu Hasan İbn’ul -Esir el-Cizerî, ö: h. 630) O, Qədr hədisini bir çox dəlillərlə rəvayət etmiş, İmam Əli’nin Rahbə və Rukbandakı çıxışlarından bəhs etmişdir.
            74. Usul’ul-Îman (Mevlevi Muhammed Salim el-Buhari ed-Dehlevî. Hicri III əsr) O, Qədr hədisinin Bəra bin Azib və Zeyd bin Ərkamdan nəql etmişdir.
            75. Vesîlet’ul Meal (Şeyh Ahmet b. Fadl b. Muhammed el-Baksir el-Mekki, ö: h. 1047) Qədr hədisini bir çox yolla nəql etmiş və Qədrlə əlaqədar bir çox ayə və hədisləri yaz- mışdır.
            76. Vesilet’ul-Muteabbidîn (Molla ləqəbi ilə məşhur olan Ömər b. Muhamməd Hızr əl-Ərdəbili) Təhniə hədisini Bəra Azibdən nəql etmişdir.
            77. Vesilet’un-Necat (Mevlevi Muhammed Mubin el-Lekhenvi) Müxtəlif yollarla Qədr hədisini nəql etmişdir.
            78. Vefa’ul-Vefa c. 2, s. 173 (Nuruddin Əli b. Abdillah el-Hasani es-Semhudi eş-Şafii, ö: h, 911) Təhniə hədisini iki yolla nəql etmişdir.
            79. Velayetu fi’t-Turuk’il-Hadis’il-Qədr (Ebu Cafer Mu- hammed Cerir b. Yezid et-Taberani el-Amuli, ö: h. 310). Bu kitabla bağlı əl-Himvinin “Mucəm-ul Buldan”, Zəhəbinin “Təbəqat” və İbn Kəsirin “Tarix” əsərlərində bir neçə açıq- lamalar vardır. Təbərani, xatırlanan kitabda Qədr hədisini yetmişdən çox yolla rəvayət etmişdir.
            80. Yenabi’ul-Mevedde s. 34, 38-40, 120, 249, 482, 484 (Şeyh Süleyman b. İbrahim el-Hüseyni el-Belhi el-Kunduzî el-Hanefi, ö: h. 1293) Kunduzi əsərində Qədr hədisini bir çox yolla rəvayət etmiş, Təbliğ ayəsinin Qədr-Xumda Hz. Əli haqqında nazil olduğunu və Qədrlə bağlı digər bir neçə hə- dis, ihticac və dəlilləri də xatırlamışdır.
            81. Zehair’ul-Ukba Fî Menakıb-ı Zevi’l-Kurba s. 67-87. (Hafız Muhibbuddin Ahmed Taberi, ö: h. 694) Müxtəlif yolla Qədr, Təhniə və Rahbə hədislərini nəql etmişdir.
            82. Zehiret”ul A’mal (Şehabuddin Ahmed Abdulkadir eş-Şafii – XII əsr) Qədr hədisini nəql etmiş və onun doğruluğunu təsdiq edən bir çox sənədlərin olduğunu söyləmişdir.
            83. Zevaid’ul-Müsned (Hafız Abdullah İbn Ahmed İbn Hanbel, ö: h. 290) Qədr hədisini nəql etmiş ve “Səələ sailun” ayəsinin Qədr günü nazil olduğunu bəyan etmişdir.
            84. Zevaid’ul-Müsned (Hafız Abdullah İbn Ahmed İbn Hanbel, ö: h. 290) Qədr hədisini nəql etmiş ve “Səələ sailun” ayəsinin Qədr günü nazil olduğunu bəyan etmişdir.
            85. Zeyn’ul Feta fi Şerh’i-Hel Eta (Ebu Muhammed Ah- med el Asimî. h. V əsr) Bir çox yolla Qədr hədisini nəql et- dikdən sonra “Ümmət bu hədisi qəbul etmiş və qaydalara da uyğundur” deyir. Rahbə, Təhniə və Qədr günündə oruc tut- maqla bağlı hədisləri də nəql etmişdir.

 

                     Mənbə: Prof. Heydər Baş, “Əhli-Beyt, Tovhidin mərkəzidir”, səh.22-45